Reizen is één van de gaafste dingen om te doen waarbij ik me helemaal vrij voel. Maar reizen gaat niet altijd over rozengeur en maneschijn. Doorgewinterde backpackers kunnen beamen dat er tijdens het rondtoeren ook dingen mis gaan en het van tijd tot tijd ook stressvol kan zijn. Wat mij overkwam heeft alles te maken met het belang van de aanbevolen rabiës vaccinatie voor reizen naar verre bestemmingen. Jammer genoeg lees en hoor ik regelmatig dat reizigers besluiten om deze vaccinatie niet halen. Ik vertel je waarom het in mijn ogen wél belangrijk is om de rabiës vaccinatie te halen en deel mijn verhaal en ervaring.
Ik krijg wel eens de vraag van vrienden, familie en collega’s wat het vervelendste of heftigste is dat ik heb meegemaakt tijdens het reizen en eigenlijk vertel ik ze altijd dit verhaal.
Mijn ervaring
Voordat ik startte aan mijn rondreis door Zuidoost-Azië haalde ik alle aanbevolen vaccinaties voor Thailand, Laos, Vietnam en Cambodja. Ik moet je eerlijk zeggen dat ik in het begin een beetje twijfelde over het halen van de rabiës vaccinatie. Deze vaccinatie wordt aangeraden, maar is geen vereiste. Daarnaast las ik steeds vaker dat veel mensen deze niet nemen en als je gewoon oppast het echt wel goed komt. Maar wat ben ik blij dat ik de rabiës vaccinatie gewoon heb genomen…
Cambodja
Na ongeveer 2 maanden reizen bevond ik me in Cambodja, in het dorpje Kampot om precies te zijn. Kampot is een slaperig stadje met een handjevol bezienswaardigheden. De accommodatie waar ik verbleef beschikte over basic hutjes naast de rivier. Je kon er lekker eten én je had gezelschap van hun katten. Die gaven regelmatig kopjes en wilden graag op schoot komen liggen.
Ik was voorzichtiger met de katten dan ik in Nederland zou zijn. Maar naarmate ik merkte dat deze schattige beestjes echt geen kwaad in de zin hadden, liet ik ze op schoot kruipen en gaf ik ze regelmatig een aaitje.
Op mijn laatste dag in de accommodatie streelde een van de katten langs mijn benen en wilde maar wat graag aaitjes halen. Ik tilde hem op en hij begon enthousiast te spinnen en te knuffelen. Totdat hij er opeens genoeg van had en me flink in mijn kin beet. Tja, dit is hoe katten kunnen zijn. Ik moest lachen om het tafereel en liep terug naar mijn bungalow om mijn backpack in te pakken.
Totdat ik me opeens besefte dat ik net was gebeten door een kat in een hoog rabiës risicoland. Ik keek in de spiegel zag dat het wondje was gaan bloeden. Ik begon een beetje in paniek te raken en overlegde met mijn reisgenoot wat ik nu het best kon gaan doen.
Reisverzekering
We kwamen tot de conclusie dat ik het noodnummer van mijn reisverzekering moest bellen en de wond moest ontsmetten. Dat bellen bleek nog een hele opgave omdat het met mijn telefoon niet lukte om naar Nederland te bellen. Gelukkig lukte het wel met de telefoon van mijn reisgenoot.
Ik kreeg een medewerker aan de telefoon die mij een aantal vragen stelde. Het kwam erop neer dat ik een advies van de arts nodig had. Maar het was 10:00 in Cambodja, dat betekende dat het 5:00 ’s nachts in Nederland was. En de artsen zouden om 8:00 beginnen, waardoor ik nog 3 uur zou moeten wachten. Het advies van de medewerker was in ieder geval om gewoon naar het ziekenhuis te gaan en het advies van de arts af te wachten, dus dat was wat ik deed.
Ziekenhuis
Bepakt en bezakt met onze backpacks namen we de tuktuk naar het enige ziekenhuis in de wijde omgeving. Tijdens het wachten kreeg ik een echte cultuurshock. Er waren geen wc’s voor patiënten en ik zag bijna geen medewerkers. Ik zag hoe een patiënt met een grote hoofdwond op een houten bankje werd gezet en zijn eigen infuus moest vasthouden. Ook was ik getuige van hoe een hoogzwangere vrouw een echo kreeg omdat dit in de wachtkamer plaatsvond. En ik zag hoe een levenloos lichaam van een kind werd binnengebracht door in paniek schreeuwende familieleden. Even later hoorde ik het hardste gekrijs dat ik ooit heb gehoord waardoor ik wist dat de jongen nog leefde.
In de tussentijd begaf ik me zwetend op een houten bankje in de gang van het ziekenhuis. Het vinden van een Engels sprekende arts bleek nog moeilijker dan gedacht.
Gelukkig werkte er één Cambodjaanse arts die een beetje Engels begreep en sprak en begreep dat ik een rabiës vaccinatie nodig had. Wat hij niet begreep, was dat ik al twee vaccinaties in Nederland had gehad. Ik liet mijn vaccinatieboekje zien en al snel werd duidelijk dat hij er geen snars van begreep. Volgens deze dokter had ik alsnog meer dan twee vaccinaties nodig. Gelukkig had ik me goed ingelezen en wist ik dat dit niet klopte. Hij ging akkoord met mijn beslissing om te wachten totdat de Nederlandse arts mij terug belde.
Rabiës vaccinatie Dag 0
Uiteindelijk werd ik rond een uurtje of 14:00 gebeld door een Nederlandse arts. Zij vertelde mij dat ik inderdaad een vaccinatie moest halen omdat we niet konden uitsluiten dat het dier geen rabiës had. Ik moest de injectie binnen 24 uur na de beet dus op dag 0 krijgen. Dit tijdsbestek was erg belangrijk omdat ik in mijn kin was gebeten en rabiës zich in de hersenen verspreid. Het was dus extra belangrijk dat ik het vaccin dezelfde dag zou krijgen. Daarnaast zou ik ook op dag 3 een laatste vaccinatie moeten krijgen om de kuur af te maken.
Ik vroeg aan de Cambodjaanse arts welk vaccin hij mij later zou geven, om er zeker van te zijn dat ik het goede kreeg. Ik belde de Nederlandse arts terug om dit met haar te checken en zij beaamde dat dit het juiste vaccin was.
Ondertussen was er een Noors meisje binnengelopen. Ook zij kwam voor de rabiës vaccinatie omdat zij op Koh Rong was gebeten door een hond die ze probeerde te helpen. Zij had voor haar reis geen vaccinaties gekregen en moest dus aan vier inentingen geloven. Die dag moest ze haar derde of vierde injectie krijgen. De arts vertelde ons dat er genoeg vaccins zijn en dat hij deze ging halen verderop in de stad. Hij stapte op zijn motorbike en kwam na ongeveer een uur weer terug.
Zodra de arts terug kwam werd duidelijk dat er maar één vaccin beschikbaar was. We keken elkaar gechoqueerd aan. De arts zei dat hij mij het vaccin zou geven omdat ik als eerste aanwezig was. Ik was ongelooflijk opgelucht, maar tegelijkertijd bezorgd om het meisje. Het was inmiddels 16:00 en ze kon nergens meer heen. De arts liet weten dat het niet zo’n groot probleem was om het vaccin morgen te krijgen. Hetzelfde gold voor mij. In Nederland denken ze hier heel anders over en moeten de vaccinatiedagen strak worden aangehouden. Het meisje vertrok en ik heb haar nooit meer gesproken.
Het rabiës vaccin kostte $35 in Kampot en achteraf zou mijn verzekering deze kosten vergoeden met behulp van het betalingsbewijs.
Rabiës vaccinatie Dag 3
Op dag 0 bevond ik me in Kampot. De volgende dag had ik gepland om naar het tropische eiland Koh Rong Samloem te reizen en ik wilde deze plannen natuurlijk liever niet wijzigen. Het was er fantastisch! Maar helaas kon ik er maar een paar dagen blijven omdat ik op dag 3 mijn laatste vaccinatie moest krijgen.
Dus vertrok ik op dag 3 ’s ochtends vroeg naar Sihanoukville. Sihanoukville is een lelijke en ongezellige stad die is getransformeerd door Chinese investeringen. Maar in deze stad bevond zich wel een ziekenhuis die beschikte over de rabiës vaccinatie.
Het adres had ik via de mail doorgestuurd gekregen van mijn reisverzekering. Toen ik het ziekenhuis op Google en Facebook opzocht kreeg ik verschillende adressen. Ik besloot het toegestuurde adres van de verzekering aan te houden.
Maar toen ik daar aankwam zag ik helemaal geen ziekenhuis. Ik liep een stukje verder en zag toen aan de overkant van de straat iets wat leek op een kliniek. Ik ging er naar binnen en merkte al snel dat de medewerkers geen Engels spraken. Met behulp van mijn vaccinatieboekje en Google Translate (wat een lifesaver!) kon ik duidelijk maken dat ik een rabiës vaccinatie nodig had en we leken elkaar te begrijpen. Maar ook zij begrepen niet helemaal dat dit mijn laatste vaccinatie zou worden.
Gelukkig hadden ze een vaccin beschikbaar. Ik mocht plaatsnemen op een van de ziekenhuisbedden. De verpleegkundige gekleed in een traditioneel wit jurkje met bijpassend wit hoedje kwam aangelopen met een aluminium dienblad waarop een spuit lag. Ik zag geen potje en wist daarom niet welk vaccin ik binnen zou krijgen. Ik vroeg haar weer met behulp van Google Translate om mij het potje te laten zien. Die moest weer uit de prullenbak worden gegraaid. De naam herkende ik van wat de Nederlandse arts had genoemd en ik ging akkoord met de vaccinatie. Deze kostte mij $30. Achteraf vroeg ik weer om een bewijs.
Er viel een last van mijn schouders af. Maar omdat niet alles vlekkeloos was verlopen en ik nog steeds niet 100% zeker wist of ik het juiste vaccins had gekregen voelde ik me nog steeds gespannen. Het was een stressvolle ervaring, maar gelukkig kan ik het navertellen. Wat zou er gebeurd zijn als ik geen vaccinaties zou hebben genomen?
Wat is rabiës?
Rabiës is een virus die wordt overgedragen door besmette zoogdieren. Het is niet altijd zichtbaar of een dier rabiës heeft. Raak daarom bij voorkeur géén dieren aan op reis (neem geen voorbeeld aan mij). Het virus komt het lichaam via wondjes of via slijmvliezen binnen. De incubatietijd is meestal ongeveer 20 – 90 dagen.
Het virus komt vervolgens terecht in het centrale zenuwstelsel. Vanuit hier verspreidt het zich via de hersenzenuwen naar de speekselklieren. Als eerst treden er symptomen op waaronder koorts, rillingen, vermoeidheid, gebrek aan eetlust, misselijkheid, overgeven en hoofdpijn. Daarna treden er hyperactiviteitskrampen of slappe verlammingen op. Uiteindelijk raakt de patiënt in coma en verlammen de ademhalingsspieren.
Rabiës moet altijd direct worden behandeld. Klinische rabiës leidt bijna altijd tot de dood wanneer je niet de juiste vaccinaties of het antiserum MARIG krijgt.
Bekijk de website van de RIVM voor een uitgebreide beschrijving van rabiës.
Epidemiologie in Nederland (bron: RIVM)
Rabiës komt in Nederland bijna nooit voor. Maar het is duidelijk dat het zeer dodelijk is wanneer je niet juist wordt behandeld.
- In 1996 is een man in Nederland overleden na een beet van een hond in Marokko. De man kreeg daar vaccinaties maar geen MARIG (Human Anti-Rabiës Immunoglobulin).
- In 2007 is een Nederlandse vrouw overleden nadat een vleermuis haar op haar neus had gekrabd in Kenia. Ze had geen vaccinaties gekregen.
- In 2013 overleed een man na een hondenbeet opgelopen in Haïti. Hij kreeg daar geen vaccinaties.
- In 2014 werd rabiës vastgesteld bij een vrouw na een hondenbeet in India. Zij kreeg daarna wel vaccinaties, maar geen MARIG.
- In 2019 is onlangs een Noorse vrouw overleden na een beet van een spelende puppy. Ze was niet ingeënt.
Rabiës vaccinatie
Moet ik een rabiës vaccinatie nemen wanneer ik naar een hoog risico land reis? JA! Je leven is je toch meer waard dan de prijs voor de vaccinatie? En misschien denk je: “ik ben niet van plan om dieren aan te raken.” Maar denkt die agressieve hond ook zo? Of dat hongerige aapje? Of die vleermuis? Heb je al een kras van een dier, dan ben je de sjaak en kun je de vaccinaties gaan halen.
Wanneer je je in Nederland laat vaccineren voor rabiës krijg je twee vaccinaties met één week tussenpoos. Mensen met immuunstoornissen hebben drie vaccinaties nodig met één week tussen de eerste twee en twee tot drie weken tussen de laatste injecties.
Wanneer je deze serie van vaccins hebt gekregen, heb je het antiserum MARIG (Human Anti-Rabiës Immunoglobulin) nooit meer nodig. Na een beet, kras of lik op een wondje van een dier, moet je je altijd per direct laten vaccineren. Maar je hebt dan maar twee injecties nodig met een paar dagen tussenpoos en géén antiserum. Wanneer je je niet van tevoren hebt laten inenten, heb je na een beet maar liefst 4 inentingen + het antiserum nodig volgens een vast schema.
Het antiserum MARIG is in sommige landen erg schaars of van slechte kwaliteit, met name in ontwikkelingslanden. Dus je doet jezelf er goed aan om de vaccinaties in Nederland te nemen zodat je het antiserum niet nodig hebt.
Zorg ervoor dat je op tijd een afspraak maakt voor het krijgen van de rabiës vaccinatie. De voorraad kan in het hoogseizoen schaars zijn.
Wat te doen als je bent gebeten, gekrabd of gelikt door een dier?
Bel altijd je reisverzekering en krijg advies van de arts. Stel je vraag niet in facebook-groepen, want het gros van de mensen die antwoorden zijn geen arts en antwoorden niet naar aanleiding van betrouwbare bronnen. Ik zie dit nog erg vaak gebeuren.
Het is altijd noodzakelijk om je wond zo’n 15 minuten goed schoon te maken met lauwwarm water en zeep en bij voorkeur te desinfecteren met 70% alcohol.
- Wanneer je de vaccinaties WEL in Nederland hebt gehaald: Volgens het RIVM heb je een postexpositiebehandeling nodig op dag 0 en op dag 3 (WHO-Essenschema).
- Wanneer je de vaccinaties NIET in Nederland hebt gehaald: Volgens het RIVM heb je een postexpositiebehandeling nodig op dag 0, 3, 7, 14-28 (WHO-Essenschema) + MARIG.
Mijn advies is om de rabiës vaccinatie altijd te nemen als je reist naar een hoog rabiës risicoland. Probeer contact met dieren te vermijden. Neem áltijd contact op met je reisverzekering en krijg áltijd advies van een arts! Neem je vaccinatieboekje + een kopie mee op reis en vraag na de inenting een betaalbewijs.
Dit artikel is niet leidend, maar puur om jou te waarschuwen en jou op te hoogte te brengen van mijn ervaringen.
Bronnen:
- RIVM/LCR Rabiës richtlijn: https://lci.rivm.nl/richtlijnen/rabies
- GGD Reisvaccinatie: https://www.ggdreisvaccinaties.nl/vaccinaties/rabies
